MÔ HÌNH 3W ĐỂ HỌC TẬP MỌI THỨ

Trong hành trình trở thành một chuyên gia tư vấn giáo dục từ gia đình, mình đã tự đúc kết ra được một lộ trình học kiến thức mới “nhanh như chảo chớp”.

Và bài này để chia sẻ với các cha mẹ. Áp dụng cho bất cứ lĩnh vực nào, nhưng ở FB của Life Mentor, chúng ta chỉ nói đến áp dụng được vào quá trình phát triển năng lực cho con và dạy con.

Mô hình 3W (What-Why-How) trong ảnh minh hoạ là con đường đi thẳng (không phải đi tắt nhé, không có gì nhanh ăn liền mà không tốn công sức cả đâu). Đây là con đường đi thẳng, để tiết kiệm thời gian, để đỡ lòng vòng.

1. WHAT - Khám Phá và Hiểu Rõ “Cái Gì”

Quá trình học tập bắt đầu từ việc khám phá và hiểu rõ về “Cái gì” - tức là khái niệm, kiến thức hoặc kỹ năng mà bạn định học. Bạn có thể bắt gặp khái niệm mới này thông qua những thảo luận trên các diễn đàn, nghe loáng thoáng trên Life Mentor nhắc đến, đặc biệt những người giỏi hơn, KOL biết nhiều thứ hơn, đọc trong sách thấy nhắc đến…

Ví dụ: cách đây 5-10 năm thị trường VN bắt đầu nghe nói đến chữ homeschooling. Đây là một khái niệm mới lạ từ Tây du nhập về. Theo thời gian, người ta nhắc đến nó nhiều hơn. Giờ thì hàng trăm diễn đàn, hàng trăm trung tâm giới thiệu dịch vụ này, hàng chục ngàn người đang thực hành tại nhà.

Ví dụ: Cách đây 2-3 năm chúng ta bắt đầu nghe loáng thoáng đến công dân số, dấu chân kỹ thuật số (digital footprint). Đến nay đó vẫn là những khái niệm mơ hồ lớt phớt. Trong khi trên thế giới người ta đã có những khoá học chuyên sâu, trang bị cho học sinh của họ khiên giáp đầy đủ về công dân số rồi.

Khi các bạn thấy tiếng nói nhỏ trong đầu mình “Bây giờ là thời buổi nào rồi còn tranh luận với nhau về khái niệm” thì đó là lúc tầm hiểu biết của bạn đã qua giai đoạn sơ khai này rồi, và cũng là thời điểm kiến thức về mảng này đã tràn ngập khắp nơi rồi. (VD: giờ ai còn thảo luận về khái niệm homeschooling là gì, unschooling là gì, trường công - trường tư- trường làng là như thế nào nữa thì lạc hậu lắm rồi)

Việc cần làm: Thu nhặt những keyword quan trọng, sắp xếp, tìm hiểu để đưa nó thành hệ thống logic (mục lục) để hiểu bức tranh lớn. Việc này phải tự làm, tự nhặt, vì nó còn quá mới, nên chưa có một hệ thống kiến thức đầy đủ cho chúng ta đâu.

2. WHY - “Tại Sao” tôi phải làm điều đó?

Bây giờ các bạn lên diễn đàn, thấy người ta vẫn còn thảo luận về

“Vì sao không nên đánh con”

“Vì sao tôi chọn đồng hành với con học Tiếng Anh”

“Vì sao cần phải làm bạn với con”

thì tức là đang lạc hậu.

…..

Đây là giai đoạn người học đọc, nghe, xem nhiều các kiến thức từ video, sách, podcast, các người nổi tiếng… phân tích lý do vì sao không nên đánh con, vì sao phải đồng hành cùng con…Vì sao chúng ta nên làm A chứ không nên làm B. Kết thúc giai đoạn WHY, chúng ta đã được thuyết phục rằng chúng ta nên đi theo con đường đã được chứng minh đúng.

Trừ khi, người viết là những người chuyên giảng dạy, đào tạo, tư vấn…kiến thức của họ rất cao siêu rồi, nhưng họ phải có trách nhiệm đưa kiến thức cho mọi người ở nhiều cấp độ: cơ bản - nâng cao - chuyên sâu. Từ đó người đọc ở cấp độ nào tiếp nhận kiến thức ở cấp độ đó.

Các nguồn đề tìm hiểu về WHY sẽ sâu hơn, đòi hỏi nhiều thời gian và trí lực hơn để tiếp cận:

• Xem video bài giảng (không phải video ngắn 30’’)

• Đọc sách (vẫn phải là sách quý, sách chuyên gia, không phải sách hời hợt)

• Nghe podcast (từ người làm chuyên môn, vì không có kiến thức sâu, không phân tích why được)

• KOL phân tích (ở đây là chuyên gia, key opinion leader, không phải là celebrity = nghệ sĩ nổi tiếng)

• Thảo luận chuyên sâu, webinar, hội thảo (phỏng vấn chuyên gia, hội thảo có chuyên gia)

• Tư vấn từ công ty dịch vụ (mặc dù hầu hết các em tư vấn đều xinh đẹp và nói mượt, nhưng chỉ cần bạn là cha mẹ có kiến thức sâu, bạn vặn vẹo hỏi kỹ khoảng 3-4 câu là các em không trả lời được. Ví dụ, bạn có kiến thức về kỹ thuật, nếu đưa con đi học lớp lập trình, các em lễ tân xinh đẹp không trả lời được các câu vặn vẹo của bạn. Nếu trả lời sai, tung hoả mù, bạn sẽ nhận ra ngay và không cho con theo học. Nếu các em ấy gọi giám đốc kỹ thuật ra để trả lời được các câu hỏi khó của bạn, bạn sẽ yên tâm hơn).

Ví dụ: Hiện nay hầu hết mọi người đều trả lời được “vì sao tôi phải dạy con tôi về giáo dục giới tính”. Đội ơn hơn 10 năm qua, cộng đồng giáo dục VN đã nêu ra hàng ngàn trường hợp trẻ em thiếu kiến thức giới tính và để lại hậu quả thế nào. Đội hơn 20 năm qua, thế hệ chúng ta làm cha mẹ đã hiểu được thiếu kiến thức giới tính đã khiến chúng ta khổ sở ra sao. Đội ơn những chuyên gia, hội thảo, sách…đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc “vẽ đường cho hươu chạy đúng”

Đó chính là WHY. Các nguồn trên đã giúp chúng ta hiểu vì sao chuyện giới tính lại quan trọng như vậy với các con.

Việc cần làm: Đọc và tham gia sâu mỗi chủ đề trong khoảng 1-3 tháng để hiểu WHY. Rồi nhanh chóng sang giai đoạn sau. Đừng để 10 năm liền vẫn chỉ hiểu WHY mà không biết làm gì tiếp.

3. HOW - Giờ thì “Làm Thế Nào”

Giờ là đoạn khó nhất, vòng tròn lớn nhất, đòi hỏi nhiều kiến thức và kỹ năng nhất. Tương ứng, số người đến được chặng đường này ít nhất. Hầu hết mọi người bị rụng dần trên hành trình đi.

Ví dụ: 10,000 người nghe đến homeschooling >> 5,000 người hiểu vì sao phải đồng hành homeschooling với con >> 1,000 người quyết tâm và đồng hành >> 100 người còn lại hiểu là phải làm thế nào, và đi với con đến chặng cuối cùng.

Giai đoạn này cần phải trả tiền rồi, nên cũng đòi hỏi sự đầu tư tiền bạc, thời gian và công sức. Đây là các nguồn chúng ta có thể học được:

• Các khoá học (cần tìm hiểu kỹ xem ai giảng dạy, chương trình lấy từ nguồn nào. Khi mình tìm kiếm các khoá học cho con, mình luôn lựa chọn những khoá học bằng Tiếng Anh gốc, đến từ các tổ chức xịn tại bản ngữ, đặc biệt từ các tổ chức của chính phủ càng tốt. Ví dụ khoá học “An toàn online” hay “công dân số có trách nhiệm” thì cần phải đến từ cơ quan an ninh mạng của UK).

• Chuyên gia tư vấn (chúng ta ít có cơ hội tiếp xúc với chuyên gia quốc tế, vì thế phần chuyên gia chúng ta sẽ gặp nhiều chuyên gia VN hơn. Hãy theo dõi các kênh MXH của các chuyên gia để biết WHAT và WHY, nhưng để biết HOW = cách làm, thì vẫn cần trả phí để họ tư vấn, hoặc dạy cho).

• Sử dụng dịch vụ của các trường/ trung tâm.

• Tìm Mentor chỉ dẫn. Mentor đôi khi = chuyên gia vì họ có bằng cấp, có kiến thức bài bản. Đôi khi Mentor là người thực hành đi trước đã thành công, họ không có bằng cấp, nhưng họ có thể chỉ ra chính xác con đường họ đã đi.

• Tự đọc, tự tổng hợp, tự thực hành, tự rút ra quy luật. Đây là con đường tốn ít tiền, nhưng mất nhiều thời gian.

Việc cần làm: Nhắm sẵn những khoá học cần phải học >> chi tiền để theo học những người giỏi nhất.

Nếu biết Tiếng Anh và chịu khó tìm sẽ luôn tìm được những khoá vừa rẻ, vừa xịn, thậm chí free từ các tổ chức lớn như Google, cơ quan an ninh mạng UK… như mình vừa kể trên.

Để tiết kiệm, có thể tự học, tự đúc kết quy luật. Nhưng phải nhanh để theo kịp sự phát triển của con.

Hoặc “tôi cứ bám lấy cô Mai đến lúc con 18 tuổi” như một phụ huynh của Life Mentor đã nói.

Kết luận

Quy trình này mình đã áp dụng cho việc học mọi thứ suốt 20 năm qua. Bây giờ chủ yếu học về nuôi dạy đàn con.

Đây không chỉ là vòng lặp một chiều mà còn là một chu trình đa chiều, vì thế mình sẽ phải liên tục quay lại giai đoạn trước để cập nhật (WHAT = kiến thức mới, keyword mới) và hiểu tại sao (WHY = vì sao khái niệm mới lại xuất hiện, tầm quan trọng của nó trong bức tranh tổng thể) và tiếp học nâng cao kiến thức của mình (HOW = giờ thì làm thế nào để thành thạo nó).

Như vậy, việc học không bao giờ dừng lại tại việc “biết” mà luôn tiến tới “hiểu sâu” và “làm chủ”. Giờ di truyền lại mô hình học tập này cho con, thực sự thấy rất tối ưu.