LÀM SAO ĐỂ TRẺ HẾT NÓI DỐI?

“Con em suốt ngày nói dối, em nói nặng nói nhẹ, phạt đủ kiểu mà con vẫn nói dối”

“Bé nhà mình rất láu cá, cháu nói dối đủ thứ để đạt được mục đích. Mình không biết phải làm sao.”

“Con nhà em bắt đầu vào tuổi teen, cháu bắt đầu gian dối, ăn cắp vặt. Mình phạt cho nhiều lần mà không sửa.”

Mỗi ngày tôi được nghe quá nhiều những phàn nàn của cha mẹ về một thói xấu kinh điển của trẻ, là thói gian dối. Một hành vi mà gần như đứa trẻ nào cũng có lúc mắc phải. Nhưng cha mẹ có biết, phản ứng của cha mẹ sẽ quyết định đến việc con tiếp tục nói dối ngày một nặng hơn, hoặc “cải tà quy chính” hay không?

Hôm nay, tôi sẽ dành tặng cha mẹ 2 chiến lược cụ thể, gọi là “thuốc chống nói dối” nhé.

Thứ nhất, cha mẹ hãy trả lời thành thật nhé, cha mẹ muốn con “ngừng nói dối” ngay lập tức hay muốn con trở thành “người thật thà”?

Nghe có vẻ giống giống nhau đúng không? Nhưng thật ra hai điều này khác nhau về bản chất cơ đấy.

Tương ứng với hai mong muốn ở trên, sẽ tạo ra phản ứng của cha mẹ ở hai tình huống là khác nhau.

Nếu cha mẹ muốn con ngừng nói dối ngay lập tức → cha mẹ sẽ có xu hướng bắt bài tại trận → chúng tôi gọi đây là “cha mẹ cảnh sát”

Ví dụ: Ai cho con nói dối? Cấm nói dối nghe chưa. Mẹ biết sự thật rồi đấy nhé, đừng có mà định dối mẹ. Con nói thế đấy hả, nói dối là mẹ phạt đấy nghe chưa.

Nghe rất quen thuộc phải không?

Nếu cha mẹ muốn rèn cho con trở thành “người thật thà”, cha mẹ sẽ không bắt tại trận khi trẻ mắc lỗi, mà chú ý dạy con NGUYÊN TẮC TRUNG THỰC NGAY TỪ SỚM, từ khi trẻ còn chưa có khái niệm nói dối. Họ không chạy theo bắt tại trận từng tình huống, mà họ dạy con nguyên tắc trước. Khi trẻ nắm được nguyên tắc là phải trung thực, thì trẻ sẽ ít có xu hướng nói dối hơn.

Họ sẽ dạy con:

• Tại sao trung thực lại quan trọng?
• Hậu quả của việc thiếu trung thực là gì?
• Trung thực thể hiện qua các tình huống cụ thể như thế nào?
• Trung thực sẽ giúp con những gì trong cuộc sống, giúp con thành người thế nào?

Giả sử, nếu chúng ta không học về luật giao thông, mà đi ra đường cứ liên tục bị cảnh sát bắt, thì chúng ta chịu sao nổi. Quy luật sinh tồn sẽ khiến chúng ta học cách tránh những tình huống cụ thể để đỡ bị cảnh sát bắt cùng một lỗi, nhưng các lỗi khác thì chúng ta vẫn bị bắt, mãi không hiểu làm sao mà lắm lỗi bị bắt thế, bao giờ mới hết các lỗi đây?

Tương tự với việc trẻ nói dối, việc bắt tại trận chỉ cắt phần ngọn, còn bản chất phần gốc, các nguyên tắc sống chính trực không được dạy, thì trẻ mãi mãi chỉ đắp trước vá sau các hành vi để tránh bị bố mẹ tóm gáy mà thôi.

Vậy thì lần sau, khi trẻ nói dối, thay vì trợn mắt lên bảo “Này, ai cho con nói dối đấy hả?” thì hãy nhìn vào mắt con mà nói “Này, để mẹ hướng dẫn con cách nói sự thật, lần sau, con sẽ không phải nói dối nữa nhé.”

Có một đứa trẻ được mời đến phòng tư vấn tâm lý học đường của tôi, trước lời buộc tội của cha mẹ, và thầy cô, cậu bé đã phản ứng đáng kinh ngạc: “Cháu không hề biết rằng việc nói thật lại quan trọng đến vậy.”

Các bạn không nghe nhầm đâu, đứa trẻ không hề biết rằng trung thực là đức tính quan trọng. Làm sao nó biết được khi không ai dạy nó, người lớn chỉ bắt lỗi thôi, chứ không hề hướng dẫn những nguyên tắc cơ bản này cho nó.

Hầu hết tụi trẻ con không nói ra được câu đó “Con không hề biết trung thực lại quan trọng đến vậy”, nhưng thực sự chúng chưa biết điều đó đâu các cha mẹ ạ. Chúng cũng không biết rằng có những CÁCH KHÁC để đạt được mục đích thay vì nói dối. Làm cha mẹ, nhiệm vụ của chúng ta là hướng dẫn trẻ cách thức đạt được điều mình mong muốn mà không phải gian dối, người ta gọi là ĐÀM PHÁN THƯƠNG LƯỢNG. Không có gì mới phải không?

Mẹo thứ hai của tôi dành cho bạn ngày hôm nay.

Khi trẻ nói dối, và bạn biết con đang nói sai sự thật. Tôi muốn bạn hãy MỈM CƯỜI. Bạn không nghe nhầm đâu. Nó giống như là “Mẹ biết rồi, con muốn che đậy điều gì đó, nhưng con không biết cách, con phải tìm cách nói dối để đạt được mục đích. Mẹ sẽ phải dạy con ngay bây giờ.”

Nhưng tất nhiên bạn không nói ra, mất uy của mẹ, mất sĩ diện của con. Bạn chỉ cần MỈM CƯỜI thôi. Đừng sa sầm mặt mày, đừng tìm cách moi tội của con ra bằng được, đừng trừng phạt, đừng bóc mẽ. Bạn cần bình tĩnh, giọng nói bình tĩnh, gương mặt bình tĩnh, cơ thể bình tĩnh.

Tôi biết điều này khó đấy, thấy con dám nói dối mình, đa phần mọi người sôi máu lên và không thể giữ mồm.

• Mẹ nghĩ có điều gì đó con đang giấu mẹ. Con không sẵn sàng nói thật vì không dám chịu hậu quả. Giờ con nghe này: con làm sai, đương nhiên sẽ phải chịu hậu quả, cuộc đời là thế, ai ai cũng phải như vậy. Giờ có hai cách: (1) là con sẵn sàng dũng cảm chịu trách nhiệm cho hành vi con làm sai, mẹ sẽ cùng con giúp khắc phục hậu quả. (2) là con vẫn phải chịu hậu quả, con không thể giấu được đâu, và con còn bị phạt vì tội nói dối nữa, vì mẹ không chấp nhận chuyện con nói dối đâu. Nếu con cần thêm thời gian suy nghĩ, mẹ sẽ dành thêm thời gian cho con, nhưng hai điều kiện mẹ đưa ra không thay đổi.

(nhớ là bạn vẫn đang mỉm cười, và giữ giọng bình tĩnh như đang đứng về phe con nhé)

Theo tâm lý thông thường, lúc này trẻ sẽ cân đo đong đếm giữa hai lựa chọn. (1) là chịu trách nhiệm, lại còn được giúp đỡ khắc phục, cảm thấy nhẹ gánh đi rất nhiều, ngay lập tức được thoát khỏi mớ bòng bong ám ảnh tâm trí. (2) là vẫn phải chịu trách nhiệm, mà còn bị phạt nặng thêm.

Rõ ràng, nói dối khó hơn nói thật, gian dối vất vả hơn trung thực rồi. Đa phần trên 90% trẻ sẽ lựa chọn “con đường dễ”. Tin tôi đi, tôi đã gặp quá nhiều trường hợp rồi.

Đồng thời, với tư cách là cha mẹ, bạn đã gửi thông điệp giáo dục quan trọng đến trẻ:

• Gây ra vấn đề thì phải chịu trách nhiệm
• Tự nghĩ cách giải quyết, nếu khó thì hãy trung thực nhờ người giúp
• Nói thật sẽ ít gánh chịu hậu quả hơn nói dối
• Hối lỗi sẽ dễ nhận được tha thứ hơn là cố leo thang nói dối.

Và điều quan trọng đây, hãy THƯỞNG cho hành vi trung thực của trẻ khi trẻ nhận lỗi. Không phải kẹo, không phải tiền, không phải vật chất, mà chỉ cần:

• Mẹ cảm ơn con đã thành thật với mẹ.
• Mẹ rất mừng vì con dũng cảm nhận lỗi….

Trẻ con cần được cha mẹ công nhận, đặc biệt là khi chúng cư xử tốt. Khi giúp con khắc phục hậu quả, một lần nữa bạn lại gửi đến con một thông điệp tích cực khác “chịu trách nhiệm cho các vấn đề mình gây ra, và tìm kiếm giải pháp khắc phục” là điều đáng trân trọng ở một con người.

Xin chúc các cha mẹ và các con không bao giờ phải đứng ở hai thế đối đầu nhau khi xảy ra sự cố nhé!

(Xin cảm ơn (nguồn) NOVA Principles và Live On Purpose TV đã truyền cảm hứng cho Life Mentor viết nên những thông điệp tích cực này.)

—

Life Mentor – Kênh thông tin tin cậy về:

• Xây dựng tư duy, kỹ năng xã hội cho bạn trẻ tuổi teen
• Định hướng sự nghiệp thông qua kết nối với các Mentor thành công trong đa dạng lĩnh vực. 

Liên hệ công việc: lifementor2021@gmail.com