CHA MẸ NÊN LÀM GÌ ĐỂ GIÚP CON ĐƯA RA NHỮNG QUYẾT ĐỊNH ĐÚNG ĐẮN?

Khi một bạn nhỏ bước vào tuổi teen, trẻ có thể có những quyết định trông có vẻ ngớ ngẩn kì lạ. Từ việc say xỉn trong bữa tiệc của bạn bè, đến lựa chọn trang phục phải quái quái một chút, hay phải gây chú ý giữa chốn đông người, hay có những trò nghịch dại với hậu quả không hề nhẹ.

Đó là do các vùng não kiểm soát việc ra quyết định không phát triển đầy đủ cho đến khi trưởng thành của trẻ. Bộ não đang phát triển khiến trẻ không tỉnh táo trong quá trình ra quyết định và ít khi xem xét hậu quả. Vậy làm thế nào để cha mẹ có thể giúp con cái học và áp dụng những kỹ năng đưa ra quyết định tốt?

SỰ KHÁC BIỆT GIỮA VIỆC CON HIỂU VÀ LÀM

Tuổi teen thường ra quyết định kém sáng suốt, nếu như có áp lực, hoặc đang tìm kiếm sự chú ý từ các bạn bè.

Ví dụ, trẻ biết là không nên ăn trộm, nhưng nếu có tác động từ bạn bè, hoặc muốn gây ấn tượng, thì trẻ dễ dàng ăn trộm hơn.

Như vậy có sự khác biệt giữa những gì con hiểu, và những gì con làm. Điều này được giải thích dưới các tình huống "lạnh" và "nóng". TÌNH HUỐNG LẠNH việc con hành động trong điều kiện cảm xúc thấp. Trong lúc này, teen có khả năng đưa ra những quyết định hợp tình, hợp lý.

TÌNH HUỐNG NÓNG là khi con hành động trong điều kiện kích thích cảm xúc cao (cảm thấy phấn khích, lo lắng hoặc buồn bã).

Tình huống nóng khiến con dễ quyết định những hành vi mạo hiểm và tìm kiếm cảm giác lạ hơn, mà ít khi tự chủ hoặc ít cân nhắc đến hậu quả.

Điều đó lý giải tại sao con có thể thảo luận với cha mẹ hậu quả tiêu cực liên quan đến việc uống rượu và sử dụng ma túy (rất thuộc bài), nhưng sau đó lại hành động ngược lại khi ở với bạn bè.

TẠI SAO TEEN LẠI HAY QUYẾT ĐỊNH KHÔNG SÁNG SUỐT?

Các nghiên cứu về não cho thấy thùy trán - nơi chịu trách nhiệm đưa ra quyết định, kiểm soát xung động, tìm kiếm cảm giác, phản ứng cảm xúc và suy nghĩ mang tính hệ quả - không hoàn thiện cho đến khi chúng ta 20 tuổi.

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng teen từ 12 đến 17 tuổi có tâm lý xã hội kém hơn so với 18 đến 23 tuổi, những 18-23 tuổi này lại kém trưởng thành về mặt tâm lý xã hội hơn so với người lớn (24 tuổi trở lên).

Biểu hiện của kém trưởng thành về tâm lý thường là:

- Tìm kiếm sự phấn khích và tham gia vào hành vi rủi ro

- Lựa chọn bốc đồng

- Tập trung vào lợi ích ngắn hạn

- Khó trì hoãn sự hài lòng

- Dễ bị áp lực từ bạn bè

- Không lường trước được hậu quả.

LÀM SAO ĐỂ GIÚP TEEN ĐƯA RA QUYẾT ĐỊNH ĐÚNG

Teen cần được hướng dẫn để tăng dần khả năng tự chủ và rèn luyện quyết định độc lập. Hầu hết cha mẹ đều muốn bảo vệ con khỏi những lựa chọn sai lầm, nên đã sớm ra tay ngăn cản con ra quyết định. Chúng ta biết hậu quả, vì chúng ta đã trải qua, nhưng trẻ chưa hề biết.

Tuy nhiên, việc đưa ra quyết định đúng có thể học được. Có sáu bước chính mà cha mẹ có thể giúp con ra quyết định tốt hơn, bao gồm:

- Biết sắp tới con phải đưa ra quyết định lớn gì. Và lắng nghe xem con muốn quyết định gì. Ví dụ: sắp tới con muốn tham gia một cuộc đua xe thể thao. Trò chuyện với con để xem có những quyết định gì phải đưa ra và con muốn điều gì từ cuộc thi đó.

- Nêu lên trước tất cả các tình huống có thể xảy ra, và hỏi con quyết định thế nào? Ví dụ, con muốn đi chơi về muộn, nhưng có thể sẽ lỡ chuyến tàu cuối về nhà, mà không nhờ vả được ai đưa về. Hỏi con sẽ định làm gì.

Khuyến khích con dừng lại và suy nghĩ. Giúp con chuẩn bị cách thức “tách mình khỏi tình huống”, ví dụ: bị bạn bè gây áp lực phải hút thuốc, con có thể chọn đi vệ sinh, gọi điện, nhắn tin, ra ngoài uống cốc nước…để có thêm thời gian cho mình suy nghĩ và thoát khỏi tình huống phải quyết định ngay dưới áp lực.

- Cung cấp cho con la bàn ra quyết định. Cùng con học về mô hình ra quyết định, xác định các hậu quả có thể xả ra với mỗi tình huống, để kiểm tra xem một quyết định có phải là tốt hay không.

- Nhắc nhở con tìm kiếm sự giúp đỡ. Con không phải lựa chọn một mình. Khi cần, con luôn có thể gọi điện cầu cứu ít nhất 5 người thân. Cha mẹ sẵn sàng trò chuyện, giúp con gỡ rối những tình huống khó.

- Coi sai lầm là cơ hội học hỏi. Teen mắc sai lầm là chuyện bình thường. Sau mỗi sai lầm, cha mẹ hãy cùng con thảo luận lại, để xem mình quyết định sai ở đâu, và làm thế nào để đưa ra quyết định tốt hơn trong tương lai.

*Nguồn tham khảo: A parents’ guide to why teen make bad decisions. (Theconversation.com)*

---

Mai Mai - Founder @LifeMentor

Family Education Coach/ Mentor (Tư vấn giáo dục từ nền tảng gia đình).

Nơi đây, bạn có thể tìm thấy thông tin khoa học, chính thống, có bản quyền về chủ đề nuôi dạy con từ 6-18 tuổi, với các hoạt động chính:

(1) Homeschooling: khai thác các chương trình homeschooling quốc tế, xây dựng lộ trình học tập hiệu quả dựa theo mục tiêu của mỗi trẻ/ mỗi gia đình, phương pháp tự học, đọc sách, x10 kiến thức bằng các tài liệu tham khảo nâng cao, kết nối các giáo viên và cơ hội tham gia cuộc thi quốc tế cho trẻ.

(2) Mentor lộ trình du học, giành học bổng, các cuộc thi trong nước và quốc tế. Làm dày bộ hồ sơ để chuẩn bị cho hành trình du học. Đặc biệt các cuộc thi kinh doanh và dự án xã hội (thiết kế, vận hành, quản lý dự án). Kinh nghiệm: 100% hướng dẫn học trò đi thi là có giải. 

(3) Kỹ năng thế kỷ 21: Life Mentor cung cấp các khoá học mua bản quyền từ các tổ chức uy tín quốc tế, được bản địa hoá để phù hợp với văn hoá, ngôn ngữ Việt Nam. Các khoá học xoay quanh mô hình 12 nhóm kỹ năng, tư duy quan trọng do OECD đề xuất. Hỗ trợ cha mẹ 80% trong việc cung cấp cho các con tư duy, kỹ năng, bộ phẩm chất, và các bài học quản trị cuộc sống chưa được dạy trong nhà trường.

(4) Kỹ năng coach dành cho cha mẹ: Mỗi cha mẹ đều có năng lực để trở thành một coach “siêu xịn” cho con. Life Mentor hướng dẫn cha mẹ các kỹ thuật coaching để kết nối sâu sắc và hiệu quả hơn với con, dẫn dắt và hỗ trợ con tốt hơn trong hành trình trưởng thành. 

(5) Hướng nghiệp và chiến lược sự nghiệp: thông qua khoá học và kết nối với các Mentor có kinh nghiệm và đã thành công trong các lĩnh vực.

Chúng tôi xây dựng dự án Life Mentor như một di sản để lưu giữ những tri thức từ nhiều nguồn chính thống, khoa học trên thế giới, và đúc kết được từ nhiều Mentor xuất sắc. 

Life Mentor mong muốn mọi trẻ em đều được thấu hiểu, tôn trọng, định hướng phát triển tiềm năng và sự nghiệp theo đúng năng lực và đam mê. 

----

Liên hệ công việc: lifementor.vn@gmail.com

Website: https://lifementor.vn

Group FB https://www.facebook.com/groups/lifementor2021

Spotify https://spoti.fi/3zXawQT

Youtube: https://www.youtube.com/channel/UC7_rmsgL-OwgalsEoUwr9aA

Google podcast: https://bit.ly/3JGQcq9

TikTok: https://www.tiktok.com/@maimai_parenting

Các khoá học Life Mentor đang cung cấp: http://khoahoc.lifementor.vn