
BẮT NẠT TRÊN MẠNG - KHÔNG VẾT BẦM TÍM, KHÔNG CHẢY MÁU HAY ĐÁNH NHAU, LÀM SAO ĐỂ NHẬN DIỆN?
- Người viết: Life Mentor lúc
- Kỹ năng làm cha mẹ
Bắt nạt trên mạng là một vấn đề xã hội ngày càng gia tăng và đã trở nên quá phổ biến trong các cộng đồng online. Nghiên cứu chỉ ra rằng 1/5 thanh thiếu niên đã bị quấy rối online, và tỷ lệ bắt nạt online đang xảy ra dường như tăng chứ không giảm.
Giữa đại dịch COVID-19, khi trẻ em dùng nhiều Internet hơn bao giờ hết, nạn bắt nạt trên mạng ngày càng leo thang. Nghiên cứu cho thấy bắt nạt trên mạng tăng 70% trong giai đoạn giãn cách và độc tính (bạo lực, tình dục và các tệ nạn khác) trên các nền tảng trò chơi trực tuyến tăng 40%.
Những con số này chứng minh rằng mặc dù giáo dục được tăng cường và các chương trình phòng chống bắt nạt học đường được cải thiện, tỷ lệ bắt nạt trên mạng vẫn tiếp tục leo thang. Vì vậy, cha mẹ cần làm những gì có thể để ngăn chặn đe dọa trực tuyến trong cuộc sống của con cái mình? Hãy cùng nghe #LifeMentor đưa ra một vài gợi ý nhé.
ĐE DỌA ONLINE TRÔNG HÌNH HÀI NHƯ THẾ NÀO?
Khi cha mẹ không hàng ngày bên cạnh con, để con chìm đắm trong thế giới online, mà không biết con đang làm gì, thì hãy thận trọng xem xét lại, vì thế giới online có nhiều nguy cơ hơn chúng ta tưởng đấy.
Đe dọa online ở dưới nhiều hình thức, nó có thể là:
- Tài khoản ảo nói những lời thù địch nhắm đến con, bôi nhọ danh dự hoặc dọa dẫm con
- Các bài đăng chứa thông tin gây tổn thương đến con (có thể là tung tin đồn nhảm nhí để hạ uy tín con)
- Buôn chuyện phiếm (gossiping) về những chuyện thầm kín của con
- Bình luận ác ý về hình thể hay hành vi của con
Như vậy, bắt nạt online cũng gần giống như bắt nạt thực thế, nhưng ở diện rộng hơn (có thể cả trường, cả nước đều biết đến tin xấu này). Người tung tin đồn thường ẩn danh, hoặc có nêu danh nhưng vì đứng sau màn hình máy tính, nên không cảm thấy ngại ngần trong việc làm hại ai đó.
HẬU QUẢ CỦA VIỆC BẮT NẠT ONLINE NGÀY CÀNG NGHIÊM TRỌNG
Các nạn nhân bị đe dọa online thường phải gánh chịu nhiều hậu quả, và tổn thương. Không phải những đớn đau thể chất, cha mẹ có thể nhìn thấy, mà là những tổn thương tinh thần, mà đôi khi trẻ không thể nói ra, không biết diễn đạt đầy đủ ngọn ngành, hoặc cha mẹ không coi đó là việc nghiêm trọng, gạt đi, khiến cho trẻ hoàn toàn cô đơn trong việc giải quyết màn “săn phù thủy” trong thế giới hiện đại. (“Săn phù thủy” là cuộc thanh trừng những người bị gắn mác Phù Thủy tại phương Tây từ thế kỷ 15-18 dẫn đến khoảng 50.000 vụ hành quyết. Nghĩa bóng của cụm từ này nghĩa là sự săn đuổi, cô lập tàn khốc một cá nhân chỉ đơn giản vì gắn mác xấu xa cho người đó).
Hậu quả của bắt nạt online có thể là trẻ bị tổn thương về tình cảm, thể chất, tinh thần và học tập. Bắt nạt online là một tác nhân gây căng thẳng lớn trong cuộc sống của một đứa trẻ, điều đó gây cho trẻ sự tổn thương, xấu hổ và thậm chí đôi khi sợ hãi. Trên thực tế, một nghiên cứu cho thấy gần 35% số nạn nhân đã có các triệu chứng của căng thẳng, tổn thương tinh thần. Từ đó, biểu hiện vật lý sẽ là đau bụng, nhức đầu, tình trạng da và các bệnh thể chất khác. Các thói quen ăn uống và ngủ nghỉ của trẻ cũng có thể bị ảnh hưởng bởi bắt nạt online. Đôi khi trẻ sẽ ăn kiêng hoặc ăn uống vô độ như một cách để đối phó với những lời dè bỉu hoặc như một nỗ lực để chứng minh cho bạn bè thấy mình tốt đẹp, với hy vọng hành vi bắt nạt trên mạng sẽ chấm dứt. Vì thế, nếu thấy con bạn có bất kì biểu hiện bất thường nào về thể chất, hay thay đổi tâm lý bất ngờ, thì có thể một trong những nguyên nhân là con đang bị cô đơn trong cuộc chiến chống bắt nạt online đấy.
Nhiều bạn nhỏ có thể trốn học hoặc khó tập trung học vì bắt nạt trên mạng đang ngốn hết thời gian và năng lượng của các em.
Việc các nạn nhân bị bắt nạt trên mạng cảm thấy đơn độc và bị cô lập cũng không phải là hiếm. Nhiều trẻ em là mục tiêu bị tẩy chay ở trường. Những trải nghiệm này tác động nghiêm trọng đến lòng tự trọng và cảm giác về giá trị bản thân của trẻ.
Tệ hại nhất, bắt nạt online có thể dẫn đến việc tự làm hại bản thân và thậm chí có ý định tự tử.
Khi trẻ em thường xuyên bị người khác tấn công thông qua các bài đăng trên mạng xã hội, tin nhắn khủng bố, hay các bài đăng trên blog, trẻ có thể cảm thấy tuyệt vọng. Trẻ có thể bắt đầu nghĩ rằng cách duy nhất để thoát khỏi sự dằn vặt là tự tử.
Bởi vậy, những rủi ro liên quan đến bắt nạt trên mạng là rất lớn, điều quan trọng là cha mẹ cần sớm nhận biết ra nó và kịp thời có cách ngăn chặn hành vi bắt nạt online càng sớm càng tốt, để bảo vệ được con mình tránh khỏi những hậu quả không đáng có.
LÀM THẾ NÀO ĐỂ NGĂN CHẶN ĐE DỌA ONLINE?
Mặc dù không có cách nào hiệu quả để ngăn chặn hoàn toàn con khỏi bắt nạt online, nhưng có những điều cha mẹ có thể làm cùng con để giảm khả năng con trở thành mục tiêu của loại tội phạm này. Cha mẹ có thể chuẩn bị trước các biện pháp an toàn, hoặc phải cởi mở trò chuyện liên tục với con về nguy cơ tội phạm online.
Chính cha mẹ phải hiểu bản chất của đe dọa online, bắt nạt trên mạng là gì, và những hình thái biến tướng nào của nó, thì mới có thể dẫn dắt được con. Ngoài ra, cha mẹ cũng cần tìm hiểu những rủi ro liên quan và những hệ quả leo thang nhanh chóng của bắt nạt online như thế nào.
Trong bài này, #LifeMentor sẽ nói nhỏ với cha mẹ, cách hướng dẫn trẻ cách sử dụng phương tiện truyền thông xã hội an toàn và có trách nhiệm, và chỉ dẫn trẻ nên làm gì nếu bị bắt nạt trực tuyến.
BẢO VỆ TÀI KHOẢN VÀ THIẾT BỊ
Khi đề cập đến việc ngăn chặn đe dọa trực tuyến và các hành vi tương tự như catfishing (lừa đảo bằng các tài khoản giả mạo danh tính), con nhất thiết phải sử dụng mật khẩu cho mọi thứ. Mật khẩu là một trong những cách hiệu quả nhất để bảo vệ tài khoản và thiết bị. Tuy nhiên, mỗi tài khoản phải có một mật khẩu khác nhau. Không thể để tất cả các tài khoản chung một user name và một mật khẩu, lộ một lần là mất tất.
Nhấn mạnh rằng con không bao giờ được chia sẻ mật khẩu với bất kỳ ai, kể cả người bạn thân nhất. Mặc dù trẻ có thể ngầm tin tưởng người bạn đó, nhưng thực tế là bạn bè đến rồi đi và không có gì đảm bảo họ sẽ là bạn mãi mãi.
SỬ DỤNG CÁC CÔNG CỤ VÀ CÀI ĐẶT BẢO MẬT
Bất kể con làm gì trên mạng, hãy đảm bảo con biết các cài đặt các công cụ bảo mật uy tín. Hầu hết mọi nền tảng mạng xã hội bao gồm Instagram, Twitter, SnapChat hay TikTok đều có cài đặt quyền riêng tư.
Cùng con xem qua từng tài khoản và giúp con cài đặt quyền riêng tư thành cài đặt an toàn nhất. Điều này có nghĩa là đặt tài khoản ở chế độ riêng tư, ngăn mọi người tag, yêu cầu người khác xin phép trước khi chia sẻ một trong các ảnh của chúng (có rất nhiều bức ảnh “xấu xí” mà con không muốn ai nhìn thấy, nhưng lại bị tag hoặc bị chia sẻ, mà con không thể gỡ được)
GIỮ NHỮNG NỘI DUNG CÁ NH N Ở CHẾ ĐỘ RIÊNG TƯ
Trẻ không bao giờ được chia sẻ địa chỉ, số điện thoại di động hoặc địa chỉ email của mình lên nền tảng trực tuyến. Con cần hết sức cẩn thận khi chia sẻ quá nhiều thông tin về nơi học, cập nhật từng hoạt động, đến nơi nào cũng check in, có sự việc gì cũng chụp 1 cái ảnh lên khoe. Điều đó làm cho công việc của tội phạm trở nên dễ dàng hơn rất nhiều vì mọi thông tin đều được cung cấp hết rồi.
Hãy nhắc con rằng có những người ngoài đời rất khác so với hình ảnh họ xuất hiện online, đừng ngay lập tức tin tưởng ai đó chỉ vì đọc profile và xem hình ảnh online của họ. Mặc dù ảnh đại diện là của một cô gái tuổi teen, nhưng đằng sau tài khoản thực sự có thể là một “ông chú 40 tuổi”. Việc giả làm một cô gái xinh đẹp, hay một chàng trai lãng tử là chiêu trò mà tội phạm rất hay sử dụng để tiếp cận các bạn trẻ tuổi teen.
HẠN CHẾ CHIA SẺ VỊ TRÍ
Điện thoại thông minh thường cho phép người dùng chia sẻ vị trí. Hãy thảo luận với con về những người mà con có thể chia sẻ vị trí, và ai là những người không nên chia sẻ.
Tương tự như vậy, một số ảnh chụp bằng điện thoại thông minh có thể chứa thông tin về địa điểm chụp. Từ một bức ảnh check in, người ta có thể dễ dàng xác nhận vị trí của con, ngay cả khi con không bao giờ đề cập đến nơi chụp ảnh.
Hãy thận trọng khi chia sẻ hình ảnh kỳ nghỉ cho đến khi đi du lịch về nhà rồi. Bởi vì, cập nhật liên tục hoạt động đi du lịch, chính là cách thông báo cho toàn bộ thế giới trực tuyến biết rằng không có ai ở nhà trong tuần tới.
DẠY TRẺ SUY NGHĨ KỸ TRƯỚC KHI ĐĂNG BÀI
Con cần phải luyện tập thói quen dành một chút thời gian suy nghĩ kỹ trước khi đăng bài. Cách tốt nhất là: viết bài offline trên file máy tính, rồi ngẫm nghĩ kỹ mới đăng. Tránh tình trạng “ngón tay to” bấm vào nút đăng mà không kịp nghĩ. Bởi vì con có thể đăng những thứ mà sau này có thể sẽ hối tiếc.
Tội phạm online có thể lấy những gì con đã đăng và sử dụng nó để chống lại con theo một cách nào đó. Vì vậy, cần thận trọng suy nghĩ xem thông tin con đăng lên mạng có gây hại cho bản thân và người nào đó khác không?
Có những bạn trẻ người non dạ, chỉ vì một nỗi bức xúc tại trường mà đăng bài “đá xéo” thầy cô, bạn bè. Sẽ có người nhìn thấy, chụp màn hình lại, và sử dụng nó như một vũ khí chống lại con sau này. Ở Việt Nam đã có trường hợp, sau buổi đăng quang hoa hậu, người ta lùng sục Facebook của cô hoa hậu để lấy lại những phát ngôn “hơi xấc xược” cách đây 5 năm khi cô ấy còn là một bé gái tuổi teen. Vì thế, cha mẹ hãy khuyến khích con thận trọng, dành thời gian suy nghĩ trước khi đăng. Để nếu ai đó muốn sử dụng thông tin đó để chống lại con sau này, thì nội dung đó sẽ không quan trọng.
Bằng cách dành thời gian suy nghĩ về những nội dung đăng tải, con sẽ có thể suy nghĩ sâu hơn, và xác định xem đó có phải là điều con muốn nói công khai hay không. Đây là một các rất tốt cho trẻ để duy trì mối quan hệ lành mạnh với mạng xã hội.
Cha mẹ cũng cần dạy cho trẻ cách thực hành cách cư xử đúng mực trên nền tảng số, điều đó quan trọng hệt như cách chúng ta rèn dũa nếp cư xử ngoài đời thật vậy đó. Sử dụng các kênh online là một đặc quyền, được cha mẹ cho phép, và có thể bị tước bỏ nếu con không thể sử dụng một cách có trách nhiệm.
THƯỜNG XUYÊN KIỂM TRA CÁC TÀI KHOẢN MẠNG XÃ HỘI CỦA TRẺ
Mỗi tháng hoặc lâu hơn, hãy ngồi lại với con và xem qua các tài khoản mạng xã hội của con. Cùng nhau, xác định những bài đăng nào có thể cần được xóa khỏi tài khoản, vì nó gây hại cho con. Việc này đặc biệt quan trọng khi trẻ chuẩn bị nộp đơn vào một ngôi trường mới hoặc vào đại học, thay đổi môi trường sống, và cả sau này đi làm. Nhiều khi, các nhà tuyển dụng, tuyển sinh đại học hoặc quản lý học sinh của nhà trường sẽ xem xét các tài khoản mạng xã hội của ứng viên để biết được tính cách và đặc điểm của họ. Cha mẹ hãy cùng con, chắc chắn rằng các bài đăng và ảnh của con bạn đang gửi thông điệp mà chúng muốn người khác nhận được.
Có thể cha mẹ e ngại điều đó bị con phản đối, do can thiệp quá sâu vào quyền riêng tư của con. Tuy nhiên, hãy làm công tác tư tưởng với con từ sớm, để con đồng ý rằng, nếu con có trách nhiệm, thể hiện tốt trên mạng xã hội, thì đương nhiên con sẽ có được nhiều quyền tự do hơn. Việc cha mẹ làm là để đảm bảo con được bảo vệ an toàn khỏi những kẻ xấu.
ĐĂNG XUẤT KHI SỬ DỤNG THIẾT BỊ CÔNG CỘNG
Khi sử dụng máy tính hoặc máy tính xách tay công cộng ở trường học hoặc thư viện, con nên đăng xuất (sign out) khỏi bất kỳ tài khoản nào, thậm chí xóa lịch sử (history), xóa mọi dấu tích con đã dùng trên máy công cộng.
Chỉ đóng tab là không đủ. Nếu ai đó sử dụng máy tính ngay sau con, họ vẫn có thể truy cập vào tài khoản của con bạn. Và một khi họ có quyền truy cập, họ có thể kiểm soát tài khoản đó bằng cách thay đổi mật khẩu.
Một khi họ có quyền kiểm soát, họ có thể mạo danh con trên mạng bằng cách tạo các bài đăng và nhận xét giả mạo khiến con mất hình tượng trên mạng xã hội. Thêm vào đó, khi bạn mất quyền truy cập vào tài khoản, việc lấy lại quyền kiểm soát có thể rất khó khăn và tốn thời gian.
TỪ CHỐI PHẢN HỒI VỚI KẺ BẮT NẠT
Nếu con thực sự gặp phải tình trạng đe dọa online, con không nên phản hồi, không nên trả lời, chat hay đáp ứng bất cứ nhu cầu nào. Con không nên tranh luận, cố gắng giải thích hoặc tham gia vào bất kỳ cách nào trong một vụ bắt nạt trực tuyến. Ngay khi con trả lời, con đã tạo cơ hội cho kẻ tội phạm tiếp cận gần con hơn một bước.
Kẻ bắt nạt online đang tìm kiếm một phản ứng cảm xúc, nhưng nếu con từ chối cung cấp cho chúng bất cứ điều gì để tiếp tục, chúng sẽ chỉ có những giao tiếp một chiều.
Trong thời gian chờ đợi, con nên chụp ảnh màn hình của hành vi quấy rối và lưu đó như một bằng chứng về cuộc gặp gỡ. Hình chụp này có thể cần thiết khi báo cáo (với gia đình, nhà trường, cảnh sát) về một vụ đe dọa online.
BÁO CÁO KẺ BẮT NẠT
Con cần hiểu rõ, khi xảy ra tình trạng bắt nạt online, con phải LUÔN LUÔN báo cáo lại cho người lớn. Điều này sẽ giúp cha mẹ và nhà trường biết để bảo vệ con, mà còn để các nhà cung cấp dịch vụ internet biết điều gì đang xảy ra. Gia đình thậm chí có thể cần phải liên hệ với nhà trường hoặc cảnh sát để chấm dứt hành vi quấy rối này.
Việc này không chỉ giúp ngăn chặn kẻ bắt nạt con, mà còn là trách nhiệm của con để chống lại kẻ tội phạm tiếp tục bắt nạt trên mạng với các bạn khác.
KẾT
Khi con bắt đầu bước vào tuổi teen, với niềm ham thích khám phá cuộc sống và các mối quan hệ xã hội mới, cha mẹ cần chuẩn bị cho con trước những kiến thức để con bảo vệ mình trước thế giới online. Không bao giờ là quá muộn (hoặc quá sớm) để giảng dạy cho con về các nguy cơ này. Ngay cả sinh viên đại học và thanh niên cũng có thể chưa biết hết những điều này, còn những đứa trẻ tuổi 15 thì hoàn toàn là những mục tiêu không có tấm chắn bảo vệ.
Hãy ngồi xuống cùng con và đưa ra những nguyên tắc mềm để con sử dụng mạng xã hội thông thái, và bảo vệ con khỏi những nguy cơ, những kẻ lừa đảo, những kẻ phá hoại và những điều độc hại khác trên mạng.
Công nghệ và internet không phải là vấn đề. Vấn đề thực sự là những người sử dụng nó để làm hại người khác. Đừng cố gắng hạn chế lấy con tiếp cận với công nghệ, hoặc hạn chế quyền truy cập của con vào các công cụ online. Thay vào đó, hãy dạy con cách sử dụng những công cụ này một cách an toàn và có trách nhiệm. Làm như vậy sẽ có lợi cho con trong suốt quãng đời còn lại.
Nguồn tham khảo: How to Prevent Cyberbullying (Verywellfamily.com)
—
“Life Mentor – Cha mẹ dẫn lối” là cộng đồng hỗ trợ các cha mẹ có con độ tuổi 10-18 trong hành trình giáo dục con, với các hoạt động chính:
- Kết nối 1-1 với các Mentor thành công trong đa dạng lĩnh vực.
- Định hướng sự nghiệp thông qua hoạt động trải nghiệm đa dạng các ngành nghề trong xã hội.
- Giúp con xây dựng tư duy, kỹ năng xã hội và các bài học về quản trị cuộc sống chưa được dạy trong nhà trường.
Chúng tôi xây dựng dự án Life Mentor để lưu giữ lại những tri thức mà chúng tôi học được từ nhiều nguồn trên thế giới, như một di sản để lại cho các con mình, và nhiều trẻ em Việt Nam.
Life Mentor mong muốn mọi trẻ em đều được thấu hiểu, tôn trọng, định hướng phát triển tiềm năng và sự nghiệp theo đúng năng lực và đam mê. Đội ngũ Mentor sẽ đồng hành trong quá trình phát triển của mỗi bạn nhỏ. Hãy cùng chúng tôi chung tay nhé.
Liên hệ công việc: lifementor2021@gmail.com
Website: https://lifementor.vn
Group FB: https://www.facebook.com/groups/lifementor2021
Spotify: https://spoti.fi/3zXawQT